Ζεόλιθος - Τι είναι, τι κάνει & πού χρησιμοποιείται;

Ο ζεόλιθος (zeolite) είναι ένα πορώδες αργιλοπυριτικό άλας με ηφαιστειογενή προέλευση και χαρακτηρίζεται από την ιοντοανταλλακτική του ικανότητα. Με πιο απλά λόγια, έχει την ιδιότητα να δεσμεύει άλλα στοιχεία – ακόμη και ολόκληρες ενώσεις – προσλαμβάνοντας ή αποβάλλοντας νερό σε ποσοστό που φτάνει το 30% του βάρους του.

Η ονομασία του σημαίνει "πέτρα που βράζει" και προήλθε από τον Σουηδό ορυκτολόγο και χημικό Axel Cronstedt, ο οποίος πρώτος το 1756 παρατήρησε πως κατά τη θέρμανση του ορυκτού παράγονταν υδρατμοί.

Εφαρμογές του ζεόλιθου

Στη φύση υπάρχουν περισσότερα από 40 είδη φυσικών ζεόλιθων, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις παράγεται και βιομηχανικά. Ίσως το πιο σημαντικό είδος φυσικού ζεόλιθου είναι ο κλινοπτιλόλιθος, ο οποίος – εκτός από τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την πτηνοτροφία και την ιχθυοκαλλιέργεια – είναι κατάλληλος για χρήση ακόμη και σε κλάδους όπως αυτός της ιατρικής και της φαρμακολογίας. Ο ζεόλιθος, τέλος, χρησιμοποιείται και στον κατασκευαστικό τομέα, στη βιομηχανία κ.α..

Στον κατασκευαστικό τομέα χρησιμοποιείται περίπου το 80% του φυσικού ζεόλιθου παγκοσμίως, καθώς αποτελεί ένα ορυκτό που μπορεί να αντικαταστήσει έως και κατά το ⅓ τη χρήση τσιμέντου, μειώνοντας το βάρος και ενισχύοντας την αντοχή του σκυροδέματος.

Στην βιομηχανία υδρογονανθράκων ο ζεόλιθος χρησιμοποιείται ως προσροφητικό ή ως καταλύτης. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιείται σε φίλτρα για τη δέσμευση του διοξειδίου του άνθρακα, της αμμωνίας και άλλων βλαβερών ενώσεων. Σε κάποιες περιπτώσεις χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό των υγρών βιομηχανικών αποβλήτων και στην ανακύκλωση των νερών που προέρχονται από τη βιομηχανική δραστηριότητα. Έχει μάλιστα χρησιμοποιηθεί κατά τη διαρροή πυρηνικής ακτινοβολίας στη Fukushima και στο Chernobyl λόγω της ικανότητάς του να δεσμεύει ακόμη και τα ραδιενεργά πυρηνικά απόβλητα.

Στην κτηνοτροφία και στην πτηνοτροφία ο ζεόλιθος προστίθεται στη διατροφή των σταβλιζόμενων ζώων και πτηνών για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού τους και τη βελτίωση της υγείας τους. Μάλιστα, η χορήγηση φυσικού ζεόλιθου σε αγελάδες απέφερε αύξηση της παραγωγής γάλακτος έως και κατά 17%.

Ο ζεόλιθος χρησιμοποιείται επίσης στη γεωργία και στην κηπουρική, βελτιώνοντας την απόδοση και την ποιότητα των φυτών. Το ορυκτό δεσμεύει τα βαρέα μέταλλα και τα τοξικά κατάλοιπα των λιπασμάτων που βρίσκονται στο χώμα, αλλά και στο νερό. Μάλιστα, τα αποτελέσματα είναι μόνιμα καθώς ο ζεόλιθος δεν αποδομείται, δεν αποσαθρώνεται και δεν αλλάζει τη σύστασή του. Σε πειράματα που έχουν γίνει, η ανάπτυξη του ριζικού συστήματος των φυτών ήταν εντυπωσιακή. Ενδεικτικά αναφέρεται πως η προσθήκη ζεόλιθου στην καλλιέργεια βιολογικής ντομάτας είχε σαν αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγής έως και κατά 52%, ενώ στην ελιά παρέχει προστασία από το δάκο, τη μαργαρόνια και το κυκλοκόνιο.

Στην ιχθυοκαλλιέργεια ο ζεόλιθος χρησιμοποιείται για τον καθαρισμό του νερού και τον εμπλουτισμό του με επιπλέον οξυγόνο. Η χρήση του σε ενυδρεία δεσμεύει την αμμωνία και το φώσφορο, απομακρύνοντας πάνω από το 90% των ιών και των βακτηρίων. Επιπλέον, βοηθά στην άρση των αλάτων, καθώς μπορεί και ρυθμίζει το pH του νερού προς το ουδέτερο κάνοντάς το πιο μαλακό.

Οφέλη του ζεόλιθου για την ανθρώπινη υγεία

Για ιατρικούς σκοπούς χρησιμοποιείται αποκλειστικά ενεργοποιημένος κλινοπτιλόλιθος, καθώς μόνον αυτός παρέχει χρήσιμα ιατρικά αποτελέσματα. Άλλα είδη ζεόλιθου έχουν κριθεί ακατάλληλα ή ακόμη και επικίνδυνα.

Ο ενεργοποιημένος κλινοπτιλόλιθος χρησιμοποιείται στην ιατρική κυρίως ως στυπτικό, ως μέσο μείωσης της οξύτητας των γαστρικών υγρών καθώς επίσης και για τη δέσμευση της αμμωνίας και άλλων τοξικών ουσιών στο αίμα.

Στη φαρμακοβιομηχανία χρησιμοποιείται ως συστατικό σε σκευάσματα για τη μείωση της χοληστερόλης και κατά της διάρροιας. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια χρησιμοποιείται και σκέτος σαν συμπλήρωμα διατροφής.

Τέλος, στην οδοντιατρική χρησιμοποιείται σε σκευάσματα στίλβωσης των δοντιών και στην παρασκευή οδοντιατρικών εμφρακτικών υλικών.

Δέσμευση και αποβολή βαρέων μετάλλων, τοξινών και ελευθέρων ριζών

Τα βαρέα μέταλλα όπως είναι ο μόλυβδος, το αρσενικό, ο υδράργυρος, το αργίλιο, το νικέλιο, το αλουμίνιο, ο κασσίτερος και το κάδμιο, συσσωρεύονται στον ανθρώπινο οργανισμό μέσω της επιμόλυνσης του περιβάλλοντος από βιομηχανικά απόβλητα, καυσαέρια, λιπάσματα, καθαριστικά και άλλα προϊόντα, τα οποία περνούν και στην τροφική αλυσίδα. Ο φυσικός ζεόλιθος λειτουργεί σαν μοριακό σφουγγάρι δεσμεύοντας τα βαρέα μέταλλα και τις τοξίνες, ενώ παράλληλα εγκλωβίζει τις ελεύθερες ρίζες, λειτουργώντας ως ένα ισχυρό αντιοξειδωτικό. Σε περίπτωση λήψης ζεόλιθου από το στόμα, τα βαρέα μέταλλα, οι τοξίνες, αλλά και το ίδιο το ορυκτό αποβάλλονται από τον ανθρώπινο οργανισμό πλήρως σε διάστημα μόλις λίγων ωρών χωρίς να υπάρχει κίνδυνος απώλειας σημαντικής ποσότητας ηλεκτρολυτών, απαραίτητων ιόντων και μετάλλων.

Ενίσχυση του ανοσοποιητικού

Σύμφωνα με προκλινικές μελέτες και δοκιμές σε ανθρώπους σε ανοσοκαταστολή, η συμπληρωματική χορήγηση ενεργοποιημένου κλινοπτιλόλιθου από το στόμα μπορεί να ενισχύσει τη θεραπεία πληθώρας διαταραχών λόγω ανοσοανεπάρκειας.

Ο ζεόλιθος ως ρυθμιστής του pH

Μία άλλη ιδιότητα του ζεόλιθου είναι ότι προκαλεί μία μετατόπιση του pΗ προς ένα πιο αλκαλικό περιβάλλον (μεταξύ 7,35 και 7,45), ενώ παράλληλα δρα σαν ένα φυσικό ισοτονικό. Η ιδιότητα αυτή καθιστά το ζεόλιθο ιδανικό ως συμπλήρωμα διατροφής σε περιπτώσεις έλκους στομάχου.

Ζεόλιθος και δερματικές παθήσεις

Ο ζεόλιθος μπορεί ακόμη και να εξαλείψει τις μυκητιασικές λοιμώξεις του δέρματος. Ειδικότερα, έχει διαπιστωθεί πως βελτιώνει την κατάσταση σε περιπτώσεις όπως είναι η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα, η πιτυρίδα, ο έρπης, η ψωρίαση και η ξηροδερμία, ενισχύοντας παράλληλα την επιδερμίδα έναντι εξωτερικών παραγόντων όπως είναι οι ακτινοβολίες UV. Λόγω των παραπάνω ιδιοτήτων του, ο ζεόλιθος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και για την επούλωση επιφανειακών πληγών και εγκαυμάτων.

Ζεόλιθος και καρκίνος

Σύμφωνα με μελέτη που έλαβε χώρα στο Τμήμα Μοριακής Ιατρικής της Κροατίας σε πειραματόζωα με καρκίνο, η συνδυαστική χημειοθεραπεία με λήψη κλινοπτιλόλιθου οδήγησε σε βελτίωση της συνολικής κατάστασης της υγείας, παράταση της διάρκειας ζωής και σε ορισμένες περιπτώσεις μείωση του μεγέθους του όγκου των υποκειμένων.

Άλλες ευεργετικές ιδιότητες του ζεόλιθου

Ο ζεόλιθος έχει διαπιστωθεί πως έχει ευεργετική δράση έναντι διαφόρων νευρολογικών παθήσεων όπως είναι το Αλτσχάιμερ, το Πάρκινσον, η σχιζοφρένεια και η επιληψία. Έχει επίσης συνδεθεί με τη βελτίωση των συμπτωμάτων της αϋπνίας, της κατάθλιψης και του άγχους. Τέλος, εικάζεται πως βοηθά στην ανακούφιση από τις επιπτώσεις της οστεοπόρωσης και της ρευματοειδούς αρθρίτιδας, στη μείωση του σακχάρου στο αίμα, στη μείωση της χοληστερόλης και αλλού, χωρίς ωστόσο να υπάρχουν επαρκή επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία.

Τρόπος χρήσης & δοσολογία

Ο κλινοπτιλόλιθος είναι άοσμος και άγευστος και συναντάται σε διάφορες μορφές.

Ωστόσο, η εσωτερική του χρήση θα πρέπει να γίνεται πάντα μετά από σύμφωνη γνώμη γιατρού και σύμφωνα με την προτεινόμενη δοσολογία που αναφέρεται στη συσκευασία του σκευάσματος.

Ο φυσικός ζεόλιθος μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμη και για τον καθαρισμό των τροφίμων μας από βαρέα μέταλλα και τοξίνες που προέρχονται από τη μόλυνση του περιβάλλοντος, αλλά και από τα λιπάσματα και φυτοφάρμακα που χρησιμοποιούνται κατά την καλλιέργειά τους. ;Η χρήση του είναι ιδιαίτερα απλή, καθώς απαιτεί απλώς την προσθήκη μίας πολύ μικρής ποσότητας σε νερό και αφήνοντας τα φρούτα, τα λαχανικά, το ρύζι ή τα όσπριά μας εκεί επί 5'. Έπειτα, αρκεί ένα απλό ξέβγαλμα.

Παρενέργειες & αντενδείξεις

Η λήψη ζεόλιθου από το στόμα μπορεί να δράσει ως ανοσοκατασταλτικό, μειώνοντας την ανοσολογική δραστηριότητα. Επίσης, σε μεγάλες ποσότητες μπορεί να αποβάλλει πολύτιμα ορυκτά από το σώμα και να μειώσει την αποτελεσματικότητα ορισμένων φαρμάκων.

Ένα μικρό ποσοστό χρηστών έχει αναφέρει ήπιους μυϊκούς πόνους, κεφαλαλγία, εξάνθημα και εξάντληση κατά τα πρώτα στάδια της λήψης ζεόλιθου από το στόμα.

Μία άλλη παρενέργεια είναι η αφυδάτωση που μπορεί να προκληθεί, κάτι που μπορούμε να αποφύγουμε καταναλώνοντας επαρκείς ποσότητες νερού.

Αν και σύμφωνα με τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) των ΗΠΑ ο φυσικός ζεόλιθος θεωρείται ασφαλής για όλους, ακόμη και για τα παιδιά, η ασφαλής χορήγηση ζεόλιθου από το στόμα σε εγκύους και θηλάζουσες γυναίκες δεν έχει τεκμηριωθεί επιστημονικά. Για το λόγο αυτό, καλό είναι σε αυτές τις περιπτώσεις να αποφεύγεται η λήψη του.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σημαντικό να σημειωθεί πως, ενώ ο ζεόλιθος μπορεί να έχει κάποια πιθανά οφέλη για την υγεία, δεν αποτελεί υποκατάστατο μίας υγιεινής διατροφής και της τακτικής άσκησης. Και φυσικά, είναι καλό να μιλήσετε με έναν επαγγελματία υγείας πριν εντάξετε οποιοδήποτε νέο συμπλήρωμα στη διατροφή σας.

Περισσότερες πληροφορίες για τον ζεόλιθο θα βρείτε εδώ και εδώ .

Ζεόλιθος