Ευερέθιστο έντερο & διατροφή

Το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου (ΣΕΕ) είναι μία κοινή λειτουργική διαταραχή του εντέρου που υπολογίζεται πως επηρεάζει περίπου το 15% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Τα συμπτώματά του μπορούν να ποικίλουν σημαντικά από άτομο σε άτομο και – εκτός από το κοιλιακό άλγος και το φούσκωμα – συχνά περιλαμβάνουν δυσκοιλιότητα, διάρροια, καθώς και αίσθηση ανεπαρκούς κένωσης.

Σε αντίθεση με άλλες νόσους του εντέρου, οι οποίες χαρακτηρίζονται από φλεγμονή και ανωμαλίες στον εντερικό ιστό, το ΣΕΕ δεν προκαλεί φλεγμονή ή άλλες προφανείς βλάβες, κάτι όμως που καθιστά και τη διάγνωσή του δυσκολότερη.

Τα συμπτώματα του ΣΕΕ είναι συχνά ιδιαιτέρως άβολα και επηρεάζουν σημαντικά την ποιότητα ζωής του πάσχοντα κυρίως λόγω της ανάγκης συχνών επισκέψεων στην τουαλέτα, με συνεπακόλουθα τη διαρκή ανησυχία που συχνά δυσχεραίνουν και τις κοινωνικές του συναναστροφές. Συνεπώς, αν και δεν προκαλεί μόνιμη σωματική βλάβη, το ΣΕΕ μπορεί να προκαλέσει άλλα σημαντικά προβλήματα στην καθημερινότητα του πάσχοντα, οδηγώντας τον σε συναισθηματική κόπωση.

Παράγοντες κινδύνου

Δυστυχώς, μέχρι στιγμής δεν έχουμε μία σαφή απάντηση για το τι ακριβώς προκαλεί το Σύνδρομο Ευερέθιστου Εντέρου. Ωστόσο φαίνεται πως σημαντικό ρόλο σε αυτήν έχουν γενετικοί, ψυχολογικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες.

Όσον αφορά το φύλο, τουλάχιστον στατιστικά, οι γυναίκες εμφανίζουν υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν ΣΕΕ, κάτι που ενδεχομένως οφείλεται και σε παράγοντες, όπως λ.χ. οι σημαντικές ορμονικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της ζωής τους.

Επίσης, άτομα με ψυχολογική συννοσηρότητα, όπως το άγχος, η κατάθλιψη και το στρες, φαίνεται πως είναι πιο ευάλωτοι στην εμφάνιση του ΣΕΕ.

Από την άλλη, ορισμένα τρόφιμα και ποτά μπορούν να επιδεινώσουν τα συμπτώματα του ΣΕΕ. Η καφεΐνη, το αλκοόλ και κάποια πρόσθετα τροφίμων είναι μόνο μερικά από αυτά.

Τέλος, το κάπνισμα έχει επίσης συνδεθεί με την επιδείνωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ και την αύξηση του κινδύνου εμφάνισής του.

Τρόπος διάγνωσης

Η διάγνωση του ΣΕΕ γίνεται συχνά με την αξιολόγηση των συμπτωμάτων του ασθενούς βάσει του ιατρικού του ιστορικού, καθώς σε πολλές περιπτώσεις οι εξετάσεις αίματος, η ενδοσκόπηση και οι απεικονιστικές εξετάσεις δε δείχνουν στοιχεία φλεγμονής ή ανωμαλίας.

Ο ρόλος της διατροφής

Αν και η διατροφή δε φαίνεται να μπορεί να θεραπεύσει το ΣΕΕ, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη μείωση των συμπτωμάτων, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ασθενούς.

Οι φυτικές ίνες έχουν ένα μάλλον αμφιλεγόμενο ρόλο, καθώς συμβάλουν θετικά ή αρνητικά, ανάλογα με την περίπτωση. Σε κάποιους ανθρώπους η υπερβολική ποσότητα φυτικών ινών μπορεί να επιδεινώσει τα συμπτώματα, ενώ σε άλλους μπορεί να βοηθήσει (κυρίως στην αντιμετώπιση της χρόνιας δυσκοιλιότητας).

Από την άλλη, τα λεγόμενα τρόφιμα FODMAPs, στα οποία θα αναφερθούμε εκτενώς σε ξεχωριστό άρθρο, είναι μία κατηγορία τροφίμων που είναι πλούσια σε συγκεκριμένους υδατάνθρακες (ζυμώσιμοι ολιγοσακχαρίτες, δισακχαρίτες, μονοσακχαρίτες και πολυόλες), οι οποίοι φαίνεται να έχουν μία σαφώς αρνητική επίδραση σε περιπτώσεις ΣΕΕ. Ο ελεγχόμενος περιορισμός αυτών των τροφίμων έχει συχνά πολύ καλά αποτελέσματα. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένας τέτοιος διατροφικός περιορισμός θα πρέπει να γίνεται αποκλειστικά υπό τις οδηγίες και την επίβλεψη διαιτολόγου.

Το νερό είναι επίσης εξαιρετικά σημαντικό για την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ, καθώς μπορεί να λειτουργήσει ως μαλακτικό των κοπράνων, προσφέροντας ανακούφιση σε περιπτώσεις δυσκοιλιότητας, αλλά και να αποτρέψει την αφυδάτωση σε περιπτώσεις διάρροιας.

Τέλος, τα προβιοτικά μπορούν να ενισχύσουν το μικροβίωμα του εντέρου*, παρέχοντας ωφέλιμους μικροοργανισμούς που μπορούν να επηρεάσουν θετικά την υγεία του γαστρεντερικού συστήματος. Ως εκ τούτου, η προσαρμογή της διατροφής με τροφές πλούσιες σε προβιοτικά από πηγές, όπως λ.χ. το γιαούρτι και το κεφίρ, μπορεί να συμβάλει σημαντικά στη βελτίωση των συμπτωμάτων του ΣΕΕ.

Το μικροβίωμα, του εντέρου αναφέρεται στη συνολική κοινότητα μικροοργανισμών (βακτηρίων, ιών, μυκήτων κ.ο.κ.) που ζουν στο έντερό μας, η οποία έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην υγεία μας, καθώς σχετίζεται με την ομαλή πέψη των τροφίμων, την ανάπτυξη του ανοσοποιητικού μας συστήματος και την προστασία από άλλα, παθογόνα μικρόβια.

Τι να αποφύγω;

Όπως ήδη αναφέραμε, το ΣΕΕ δεν επιδέχεται θεραπείας. Ωστόσο, γνωρίζοντας τι ενοχλεί και τι βοηθά, μπορούμε να βελτιώσουμε σημαντικά την καθημερινότητά μας με αυτό. Αν λοιπόν έπρεπε να συντάξουμε μία γενική λίστα τροφίμων που είναι περισσότερο πιθανό να ενοχλήσουν ένα άτομο με ΣΕΕ, αυτή θα ήταν η εξής:

Λιπαρές τροφές
Αλκοόλ
Καφεΐνη
Σορβιτόλη
Μπρόκολο, κουνουπίδι, λάχανο, αρακάς, πιπεριές κ.α.
Λακτόζη*
Φρουκτόζη* (αχλάδι, μήλο, καρπούζι, ροδάκινο κ.α.)
Φρουκτάνες* (υποπροϊόντα σίτου, κρεμμύδι, σκόρδο κ.α.)
Γαλακτοολιγοσακχαρίτες* (φασόλια κ.α.)
Πολυόλες* (βερίκοκα, δαμάσκηνα, μανιτάρια κ.α.)
Καυτερά*

*: Σε ορισμένες περιπτώσεις

Βεβαίως, σε κάθε περίπτωση, δεν πρέπει να παραβλέπεται πως το παρόν άρθρο δεν αποτελεί ούτε μέσο διάγνωσης, ούτε εξατομικευμένη σύσταση και πως ο μόνος επαγγελματίας υγείας που μπορεί να βοηθήσει υπεύθυνα με μία εξατομικευμένη διατροφή και υποστήριξη ένα άτομο με ΣΕΕ είναι ο διαιτολόγος - διατροφολόγος.