Η βαλεριάνα (Valeriana Officinalis) είναι ένα πολυετές, αυτοφυές φυτό που ανθοφορεί κυρίως στην Ευρώπη και τη βορειοδυτική Ασία σε εδάφη με έντονη υγρασία, γόνιμα και ηλιόλουστα και είναι γνωστή ήδη από την αρχαιότητα για τις ηρεμιστικές και αγχολυτικές της ιδιότητες.
Μορφολογικά είναι ένας ιδιαίτερα ανθεκτικός στις καιρικές συνθήκες και τις ασθένειες θάμνος με μέγιστο ύψος που συνήθως δεν ξεπερνά το 1,5 μέτρο. Τα άνθη του φυτού είναι μικρά ροζ ή λευκά σε σχηματισμό ομπρέλας στην κορυφή του φυτού, ενώ ο βλαστός του σωληνοειδής και χνουδωτός. Η ρίζα - το μέρος του φυτού με τις σημαντικότερες θεραπευτικές ιδιότητες - είναι ινώδης και με έντονο άρωμα.
Η βαλεριάνα ανθίζει μεταξύ Μαΐου και Αυγούστου. Οι ανθισμένες κορυφές της συλλέγονται το καλοκαίρι, ενώ η ρίζα της συλλέγεται από τον Σεπτέμβριο έως και τον Οκτώβριο.
Ιδιότητες
Η βαλεριάνα θεωρείται πως έχει ελαφρώς υπνωτικές, ηρεμιστικές και αγχολυτικές ιδιότητες. Ωστόσο, όσον αφορά στις υπνωτικές της ιδιότητες, αν και από την αρχαιότητα χρησιμοποιείται για την καταπολέμηση της αϋπνίας, έρευνες σχετικά με την επίδραση του φυτού στη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου έδωσαν ανάμικτα αποτελέσματα. Μάλιστα, οι περισσότερες από αυτές συνηγορούν κατά της υπνωτικής δράσης του φυτού, ενώ ορισμένες μονάχα δείχνουν μία μέτρια θετική επίδρασή του ως προς την ανακούφιση από την αϋπνία. Η φήμη λοιπόν της βαλεριάνας ως υπνωτικό ενδεχομένως να έχει τις ρίζες της στο γεγονός πως, λόγω των ηρεμιστικών και αγχολυτικών της ιδιοτήτων, βοηθά πράγματι στην καταπολέμηση της αϋπνίας λόγω άγχους ή υπερέντασης χωρίς ωστόσο να επιδρά σημαντικά σε άλλους παράγοντες που σχετίζονται με την αϋπνία.
Ως προς τις ηρεμιστικές και αγχολυτικές ιδιότητες της βαλεριάνας, αν και ο μηχανισμός δράσης της παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστος, αυτό που γνωρίζουμε είναι πως τα έλαια που περιέχονται κυρίως στη ρίζα του φυτού έχουν παρόμοια δράση με τις βενζοδιαζεπίνες, μία κατηγορία φαρμάκων με ηρεμιστικές, αγχολυτικές, αντισπασμωδικές, αναισθητικές και μυοχαλαρωτικές ιδιότητες. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν πως η βαλεριάνα έχει χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν ακόμη και για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της επιληψίας!
Άλλες λιγότερο γνωστές και ακόμη λιγότερο επιστημονικά τεκμηριωμένες ιδιότητες του φυτού είναι η ανακούφιση που πιστεύεται πως προσφέρει από τα συμπτώματα της αρθρίτιδας, της νευραλγίας, της κολίτιδας, της υπέρτασης, των κολικών του εντέρου, των ρευματικών πόνων και της δυσμηνόρροιας, καθώς επίσης και από τις κράµπες, την ημικρανία και το νευρικό άσθμα.
Πέραν όμως των θεραπευτικών της χρήσεων, η βαλεριάνα χρησιμοποιείται ακόμη στην αρωματοποιία, αλλά και για καλλωπιστικούς λόγους λόγω των όμορφων ανθών της και της αντοχής της σε ακραίες καιρικές συνθήκες.
Τρόποι χρήσης & δοσολογία
Η ρίζα του φυτού χρησιμοποιείται συνήθως υπό τη μορφή αφεψήματος ή βάμματος και λαμβάνεται έως και 3 φορές την ημέρα ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου. Για την παρασκευή αφεψήματος, προσθέστε 5 γραμμάρια ρίζας βαλεριάνας σε ένα φλιτζάνι του τσαγιού με καυτό νερό και αφήστε το σκεπασμένο με ένα πιατάκι για τουλάχιστον 10' πριν το καταναλώσετε. Σε μορφή βάμματος η συνιστώμενη δόση βαλεριάνας είναι 2-4ml σε ένα ποτήρι νερό, χυμό ή γάλα.
Ως προς τη διάρκεια λήψης της βαλεριάνας, καλό είναι να αποφεύγεται η συστηματική κατανάλωσή της για διάστημα μεγαλύτερο της μίας εβδομάδας, ενώ καλό είναι επίσης να μεσολαβεί τουλάχιστον μία εβδομάδα μέχρι την επανέναρξή της. Σε περιπτώσεις λήψης βαλεριάνας για μεγαλύτερο διάστημα (όχι όμως περισσότερο από 3 εβδομάδες) συνιστάται η σταδιακή μείωση της δοσολογίας και της συχνότητας λήψης της τουλάχιστον μία εβδομάδα πριν την παύση, ώστε να μειωθεί η πιθανότητα ενδεχόμενων παρενεργειών από τη διακοπή της.
Παρενέργειες & αντενδείξεις
Η υπερδοσολογία βαλεριάνας μπορεί να προκαλέσει, όχι μόνο υπνηλία, αλλά ακόμη και ευερεθιστότητα ή υπερένταση. Άλλες γνωστές παρενέργειες που έχουν συνδεθεί με τη λήψη βαλεριάνας είναι ο πονοκέφαλος, οι στομαχικές διαταραχές και η υπνηλία. Σπανιότερα αρνητικά συμπτώματα είναι η ναυτία, το κιτρίνισμα των ματιών και το αίσθημα κόπωσης. Σοβαρότερες αλλεργικές αντιδράσεις που μπορεί να οφείλονται στη λήψη του φυτού συναντούμε σπάνια. Τέτοιες αντιδράσεις είναι η εμφάνιση εξανθήματος, η φαγούρα, το πρήξιμο σε πρόσωπο, γλώσσα και λαιμό, η δυσκολία στην αναπνοή κ.α.
Σε άτομα που πρόκειται να οδηγήσουν, να χειριστούν μηχανήματα, ή να προβούν σε δραστηριότητα που απαιτεί εγρήγορση, συστήνεται η σταδιακή αύξηση της ποσότητας ή/και της συχνότητας των δόσεων έως ότου βεβαιωθούν πως είναι σε θέση να προβούν σε αυτές τις δραστηριότητες με ασφάλεια.
Η λήψη βαλεριάνας δε συνιστάται σε διαβητικούς, σε άτομα με προβλήματα στο ήπαρ και σε άτομα που βρίσκονται σε στάδιο απεξάρτησης από το αλκοόλ (όταν αυτή καταναλώνεται ως βάμμα).
Τέλος, η λήψη βαλεριάνας από παιδιά κάτω των 7 ετών δε συνιστάται, ενώ χρειάζεται επίσης ιδιαίτερη προσοχή κατά τη χρήση τους από εγκύους ή θηλάζουσες γυναίκες, οι οποίες θα πρέπει να συμβουλεύονται το γιατρό τους πριν προβούν σε συστηματική κατανάλωση βαλεριάνας. Ο λόγος είναι η έλλειψη δεδομένων για ασφαλή χρήση τους σε αυτές τις περιπτώσεις.
Το παρόν άρθρο δεν αποτελεί μέσο διάγνωσης, αντιμετώπισης ή πρόληψης ασθενειών, ούτε αποτελεί ιατρική συμβουλή για ασθενείς.
Λαμπρινή Παντελή
Η Λαμπρινή Παντελή είναι διαιτολόγος-διατροφολόγος και υπεύθυνη του Εργαστηρίου Διατροφικής Αγωγής στο Ίλιον.
Σχόλια (0)