Η σχέση μας με το φαγητό επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες –
συναισθηματικούς,
κοινωνικούς και
βιολογικούς. Όταν η ισορροπία τους διαταραχθεί, μπορεί να αλλάξει η διατροφική μας συμπεριφορά και ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε το σώμα μας. Σε ορισμένες περιπτώσεις, αυτές οι αλλαγές μπορεί να εξελιχθούν ακόμη και σε
διατροφικές διαταραχές, οι οποίες επηρεάζουν τόσο τη σωματική, όσο και την ψυχική μας υγεία.
Αν και μπορούν να εκδηλωθούν σε οποιαδήποτε ηλικία, οι διατροφικές διαταραχές συνήθως κάνουν την εμφάνιση τους στην εφηβεία ή στη νεαρή ενήλικη ζωή. Παρατηρούνται τόσο στις γυναίκες όσο και στους άνδρες, παρότι στους δεύτερους συχνά παραμένουν αδιάγνωστες λόγω κοινωνικών στερεοτύπων ή υποεκτίμησης της συμπτωματολογίας.
Οι διατροφικές διαταραχές εμφανίζονται συχνά σταδιακά και – στα αρχικά τους στάδια – τα συμπτώματα τους είναι πιθανό να περάσουν απαρατήρητα, τόσο από το ίδιο το άτομο, όσο και από τα άτομα του στενού του περιβάλλοντος. Ωστόσο, η έγκαιρη αναγνώριση των πρώτων ενδείξεων μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο στην έκβαση και στην αντιμετώπισή τους.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι ψυχικές παθήσεις που χαρακτηρίζονται από επίμονες δυσκολίες στη διατροφική συμπεριφορά, στη σκέψη γύρω από το φαγητό ή και στην εικόνα του σώματος, οι οποίες μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τη σωματική μας υγεία, την ψυχολογική μας λειτουργικότητα και την κοινωνική μας ζωή.
Είδη διατροφικών διαταραχών
Αν και ο όρος
διατροφική διαταραχή παραπέμπει σε πρόβλημα που σχετίζεται κυρίως με την πρόσληψη της τροφής, στην πραγματικότητα πρόκειται για την εκδήλωση βαθύτερων ψυχολογικών αιτιών, όπως η
χαμηλή αυτοεκτίμηση, η
ανάγκη για έλεγχο, η
δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων κ.α..
Παρακάτω θα κάνουμε μία σύντομη αναφορά των διατροφικών διαταραχών σύμφωνα με το βασικό εργαλείο ταξινόμησης και διάγνωσης ψυχικών διαταραχών
DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, 5th Edition) που εκδίδεται από την Αμερικανική Ψυχιατρική Εταιρεία
(APA).
Ίσως η πιο γνωστή διατροφική διαταραχή είναι η
ψυχογενής ή νευρική ανορεξία (Anorexia Nervosa), όπου κυριαρχεί ο έντονος φόβος για αύξηση του βάρους και παρατηρείται σημαντικός περιορισμός της πρόσληψης τροφής.
Αντίστοιχα, η
ψυχογενής βουλιμία (Bulimia Nervosa) χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενα επεισόδια υπερφαγίας, τα οποία συνήθως ακολουθούνται από αντισταθμιστικές συμπεριφορές, όπως εμετοί, υπερβολική άσκηση ή χρήση καθαρτικών.
Από την άλλη, η
διαταραχή υπερφαγίας (Binge Eating Disorder) συνοδεύεται από επεισόδια ανεξέλεγκτης κατανάλωσης φαγητού χωρίς επακόλουθες αντισταθμιστικές πράξεις, οδηγώντας συχνά σε έντονα συναισθήματα ενοχής, ντροπής και απώλειας ελέγχου.
Η
αποφευκτική / περιοριστική διαταραχή πρόσληψης τροφής (Avoidant / Restrictive Food Intake Disorder ή ARFID) αποτελεί μία νεότερη αναγνωρισμένη διαταραχή πρόσληψης τροφής, η οποία εκδηλώνεται με έντονη αποφυγή συγκεκριμένων τροφών ή κατηγοριών τροφίμων, όχι λόγω εικόνας σώματος, αλλά λόγω υφής, γεύσης, μυρωδιάς ή προηγούμενων τραυματικών εμπειριών με το φαγητό.
Μία ακόμη πιο σπάνια διαταραχή είναι η λεγόμενη
Pica, η οποία χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενη κατανάλωση μη εδώδιμων ουσιών για διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα, που δεν αντιστοιχεί στην ηλικιακά αναμενόμενη συμπεριφορά και δεν οφείλεται σε πολιτισμικές πρακτικές. Οι ουσίες αυτές μπορεί να περιλαμβάνουν χαρτί, χώμα, σαπούνι, μαλλί, πέτρες ή πάγο.
Η
διαταραχή μηρυκασμού (Rumination Disorder), όπως προδίδει και η ονομασία της, περιλαμβάνει την αναμάσηση, αναφορά ή επανακατάποση της τροφής για χρονικό διάστημα τουλάχιστον ενός μήνα, χωρίς οργανική αιτία. Συνήθως παρατηρείται σε μικρά παιδιά, αλλά και σε ενήλικες με ψυχιατρικά προβλήματα.
Τα τελευταία χρόνια, τέλος, έχει αρχίσει να συζητείται ένα νέο είδος που δεν έχει ακόμη αναγνωριστεί επίσημα ως ξεχωριστή διατροφική διαταραχή, η
ορθορεξία (Orthorexia Nervosa), η οποία αναφέρεται στην υπερβολική προσήλωση στην "καθαρή" ή "υγιεινή" διατροφή.
Ανεξάρτητα από τη μορφή που λαμβάνουν, όλες οι διατροφικές διαταραχές έχουν ως κοινά στοιχεία τη διαταραγμένη σχέση με το σώμα ή και τη διαταραγμένη σχέση με το φαγητό, επηρεάζοντας βαθιά τόσο τη σωματική, όσο και την ψυχική μας υγεία.
Συμπτώματα
Οι διατροφικές διαταραχές εκδηλώνονται μέσα από ένα σύνολο σωματικών, συναισθηματικών και συμπεριφορικών αλλαγών. Παρακάτω παρουσιάζονται ορισμένες από τις πιο συχνές ενδείξεις:
Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες: Παράλειψη γευμάτων, υπερβολικός περιορισμός θερμίδων ή αυστηροί "κανόνες" γύρω από το φαγητό
Υπερβολική άσκηση: Χρήση της άσκησης ως τιμωρία ή μέσο ελέγχου βάρους
Έντονη ενασχόληση με την εικόνα σώματος: Συχνό ζύγισμα, συγκρίσεις με άλλους, ανάγκη για έλεγχο
Συναισθηματική φόρτιση γύρω από το φαγητό: Ενοχές, άγχος ή απόκρυψη της ποσότητας φαγητού
Αλλαγές στη συμπεριφορά: Αποφυγή κοινωνικών εκδηλώσεων ή γευμάτων με παρέα
Μεταβολές στη διάθεση και στη συγκέντρωση: Αυξημένο άγχος, καταθλιπτική διάθεση ή δυσκολία συγκέντρωσης
Φυσικές μεταβολές: Αλλαγές στο βάρος, κόπωση, ζαλάδες, ξηροδερμία, τριχόπτωση, διαταραχές της εμμήνου ρύσεως κ.α.
Αντιμετώπιση & θεραπεία
Η συνεργασία με έναν
διαιτολόγο - διατροφολόγο αποτελεί καθοριστικό βήμα προς την αποκατάσταση μίας υγιούς σχέσης τόσο με το φαγητό, όσο και με το σώμα μας. Ο ρόλος του δεν περιορίζεται στην εκπόνηση ενός εξατομικευμένου πλάνου διατροφής, αλλά επεκτείνεται στην
εκπαίδευση, στην
καθοδήγηση και στην
ψυχολογική υποστήριξη.
Αν έχεις αρχίσει να παρατηρείς σημάδια διατροφικής διαταραχής, είναι σημαντικό να αναζητήσεις βοήθεια το συντομότερο δυνατό. Η έγκαιρη παρέμβαση αυξάνει σημαντικά τις πιθανότητες πλήρους αποκατάστασης και πρόληψης επιπλοκών.
Μέσα από μία
εξατομικευμένη προσέγγιση, ο διαιτολόγος συμβάλλει:
Στην επαναφορά της φυσιολογικής θρέψης και του μεταβολισμού
Στην αποδόμηση λανθασμένων αντιλήψεων γύρω από το φαγητό και το σώμα
Στη δημιουργία ενός πλαισίου ασφάλειας και εμπιστοσύνης, όπου το άτομο μαθαίνει ξανά να ακούει και να σέβεται τις ανάγκες του σώματός του
Παράλληλα, η
διεπιστημονική συνεργασία κρίνεται συχνά απαραίτητη. Δεν είναι λίγες οι φορές που ο διαιτολόγος καλείται να συνεργαστεί στενά με
ψυχολόγους,
ψυχιάτρους ή άλλους
γιατρούς, ώστε να αντιμετωπιστεί η διαταραχή ολιστικά.
Οι διατροφικές διαταραχές είναι σύνθετες παθήσεις που αγγίζουν τόσο το σώμα, όσο και την ψυχή. Αν και η εμφάνισή τους μπορεί να είναι σταδιακή και δύσκολη στην αναγνώριση, η έγκαιρη παρέμβαση μπορεί να κάνει τη διαφορά. Με την κατάλληλη καθοδήγηση από επαγγελματίες υγείας και τη στήριξη του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, η αποκατάσταση είναι εφικτή.
Η φροντίδα της σχέσης μας με το φαγητό δεν αφορά μόνο τη διατροφή, αλλά και τη συνολική ψυχική ισορροπία και αυτοαποδοχή. Με συνέπεια, υπομονή και υποστήριξη, κάθε άτομο μπορεί να ξαναβρεί την αρμονία ανάμεσα στο σώμα, το νου και την ψυχή του.
Ερωτηματολόγιο
Το παρακάτω ερωτηματολόγιο δεν αποτελεί εργαλείο διάγνωσης, αλλά μία απλοποιημένη μορφή αυτοαξιολόγησης που έχει σχεδιαστεί από το Εναλλακτικό Εργαστήρι Διατροφικής Αγωγής με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση συμπτωμάτων που σχετίζονται με πιθανές αλλαγές στη σχέση με το φαγητό ή την εικόνα σώματος.
Στο Εναλλακτικό Εργαστήρι Διατροφικής Αγωγής παρέχουμε ολοκληρωμένες δια ζώσης και εξ αποστάσεως διαιτολογικές υπηρεσίες που μπορούν να σας βοηθήσουν να αναπτύξετε μία πιο θετική και ισορροπημένη σχέση με το φαγητό.
Σχόλια (0)