Το ελαιόλαδο ως έλαιο βάσης
Το ελαιόλαδο είναι μία εξαιρετική πρώτη ύλη τόσο για τη διατροφή μας, όσο και για την παρασκευή σαπουνιών και άλλων προϊόντων ατομικής φροντίδας. Η διατροφική του αξία και τα τεχνικά του χαρακτηριστικά μπορούν να διαφέρουν σημαντικά ανάλογα με τον τρόπο εξαγωγής του. Το λεγόμενο εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο εξάγεται αποκλειστικά μέσω της λεγόμενης ψυχρής έκθλιψης των καρπών της ελιάς. Το ελαιόλαδο που χαρακτηρίζεται απλά ως παρθένο εξάγεται επίσης με μηχανικές μεθόδους, αλλά υστερεί σε ποιοτικά χαρακτηριστικά όπως είναι η οξύτητα. Έπειτα, υπάρχουν τα επεξεργασμένα έλαια όπως είναι το λεγόμενο εξευγενισμένο ελαιόλαδο και το πυρηνέλαιο, τα οποία αποτελούν μείγματα διαφόρων παρτίδων με σαφώς χαμηλότερη διατροφική αξία και ποιότητα, αλλά με πλεονεκτήματα όπως είναι το υψηλότερο σημείο καπνού και η μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στην οξείδωση. Τέλος, υπάρχει και το λεγόμενο μειονεκτικό ελαιόλαδο (λαμπάντε) αποκλειστικά για βιομηχανική χρήση. Αντίθετα με τη μαγειρική, στη σαπωνοποιία μπορούν να χρησιμοποιηθούν έλαια υποδεέστερης ποιότητας χωρίς κάποια αρνητική συνέπεια ως προς την ποιότητα ή την ασφάλεια του τελικού προϊόντος. Μάλιστα, όσο χαμηλότερη είναι η ποιότητα του ελαιολάδου, τόσο γρηγορότερα γίνεται η σαπωνοποίησή του. Το ελαιόλαδο μας δίνει σχετικά μαλακά σαπούνια που με τον καιρό έχουν την τάση να σκληραίνουν, ενώ ο αφρισμός τους είναι φτωχός και με κρεμώδη υφή χωρίς μεγάλη διάρκεια. Η καθαριστική του δράση είναι ήπια που σημαίνει πως είναι κατάλληλο για συχνή χρήση ακόμη και από άτομα με πολύ ευαίσθητη επιδερμίδα. Σε κάθε περίπτωση πάντως, λάβετε υπόψιν πως διαφορετικά ελαιόλαδα μπορεί να έχουν διαφορετική συμπεριφορά ως προς την σαπωνοποίηση, τη σκληρότητα και τον αφρισμό του τελικού προϊόντος. Για το λόγο αυτό, οι ποσότητες που παραθέτουμε παρακάτω είναι μέχρι κάποιο βαθμό ενδεικτικές.Η σαπωνοποίηση
Η σαπωνοποίηση είναι μία σχετικά απλή χημική διαδικασία, η οποία επιτυγχάνεται μέσω της πρόσμιξης συγκεκριμένης ποσότητας ελαίου και καυστικού διαλύματος. Κατά την ψυχρή μέθοδο σαπωνοποίησης το διάλυμα που χρησιμοποιείται, αποτελείται από καυστικό νάτριο (καυστική σόδα) και νερό. Οι ακριβείς ποσότητες που θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε σε κάθε περίπτωση διαμορφώνονται κυρίως βάσει της τιμής σαπωνοποίησης που για κάθε έλαιο είναι διαφορετική. Το ελαιόλαδο έχει τιμή σαπωνοποίησης γύρω στο 0,135 που σημαίνει πως για κάθε 1kg ελαιολάδου, η μέγιστη ποσότητα καυστικής σόδας που μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε για να γίνει η σαπωνοποίηση του ελαίου μας δεν πρέπει να ξεπερνά τα 135g. Αν αντί για ελαιόλαδο χρησιμοποιήσετε ελαιοπυρηνέλαιο, λάβετε υπόψιν πως η τιμή σαπωνοποίησής του είναι σχεδόν η ίδια (0,134). Ωστόσο, αν θέλετε να πειραματιστείτε και με άλλα έλαια όπως είναι το έλαιο καρύδας, το φοινικέλαιο, το καστορέλαιο κ.α., θα πρέπει να λάβετε υπόψιν την τιμή σαπωνοποίησης του κάθε ελαίου ξεχωριστά. Αν αναρωτιέστε τι θα γίνει αν χρησιμοποιήσετε λιγότερη ή περισσότερη καυστική σόδα, το αποτέλεσμα στην πρώτη περίπτωση θα είναι ένα ελλιπώς σαπωνοποιημένο έλαιο βάσης που θα σας δώσει ένα πολύ μαλακό σαπούνι χωρίς ιδιαίτερη καθαριστική δράση, ενώ στη δεύτερη περίπτωση θα είναι ένα σαπούνι ακατάλληλο προς χρήση λόγω των μη σαπωνοποιημένων καυστικών του καταλοίπων. Και εδώ είναι που εμφανίζεται η λεγόμενη υπερλίπανση, η οποία, με πολύ απλά λόγια, δεν είναι τίποτε άλλο από την προσθήκη λίγο περισσότερου ελαίου από αυτό που μας υποδεικνύει η τιμή σαπωνοποίησής του. Η υπερλίπανση, η οποία στα σπιτικά σαπούνια καλό είναι να κυμαίνεται γύρω στο 5%, διασφαλίζει πως στο σαπούνι μας δε θα υπάρχουν μη σαπωνοποιημένα καυστικά κατάλοιπα.Ποσότητα
Συμπληρώστε την ποσότητα του σαπουνιού που θέλετε να παρασκευάσετε σε γραμμάρια!
Υπολογίστε πως μία τυπική μπάρα σαπουνιού ζυγίζει περίπου 100g.
Υλικά
Ελαιόλαδο Το ποσοστό υπερλίπανσης έχει οριστεί στο 5%. Νερό Για την παρασκευή του σαπουνιού σας μπορείτε να προσθέσετε νερό σε αναλογίες μεταξύ 24% και 40% ως προς το έλαιο που θα χρησιμοποιήσετε. Όσο μεγαλύτερο είναι αυτό το ποσοστό, τόσο περισσότερο χρόνο θα έχετε στη διάθεσή σας έως ότου πήξει το μείγμα σας. Η εφαρμογή υπολογίζει το νερό σε ποσοστό 38%. Εσείς μπορείτε να επιλέξετε την ακριβή ποσότητα νερού ανάλογα με το βαθμό εξοικείωσής σας με τη διαδικασία. Καυστική σόδαΔιαδικασία
1. Πριν προχωρήσουμε στην παρασκευή του σαπουνιού μας, θα πρέπει να έχουμε ήδη εφοδιαστεί με πλαστικά γάντια, προστατευτικά γυαλιά, μάσκα, κλειστά παπούτσια και ξύδι για την περίπτωση που έρθουμε σε επαφή με το καυστικό μείγμα. Εφόσον έχουμε διασφαλίσει πως ο χώρος, στον οποίο θα πραγματοποιήσουμε την παρασκευή μας αερίζεται επαρκώς, προχωρούμε στην υλοποίηση, συγκεντρώνοντας τα υλικά και τα εργαλεία μας. Ο εξοπλισμός που θα χρειαστούμε για την παρασκευή του σαπουνιού μας είναι ο εξής: • ανοξείδωτο σκεύος ή κουβάς από χοντρό πλαστικό• ανοξείδωτη κατσαρόλα
• ζυγαριά ακριβείας
• θερμόμετρο μαγειρικής
• εστία υγραερίου
• ανοξείδωτη κουτάλα
• σπάτουλα κοπής
• ηλεκτρικός αναδευτήρας
• καλούπια σε διάφορα σχέδια
• καλούπι σε μορφή μπάρας (προαιρετικά)
• κοπτικό σαπουνιού (προαιρετικά) Για το σχηματισμό του σαπουνιού μπορείτε, εκτός από τα ειδικά καλούπια σιλικόνης, να χρησιμοποιήσετε ξύλινα αυτοσχέδια κουτιά... ακόμη και παλιά συρτάρια! Στην περίπτωση πάντως που χρησιμοποιήσετε κάποιο ξύλινο καλούπι, θα χρειαστεί να το επενδύσετε εσωτερικά με μία λαδόκολλα ώστε αφενός το καυστικό μείγμα να μη διαβρώσει το ξύλο και αφετέρου να μπορείτε να αφαιρέσετε με ευκολία. 2. Ζυγίζουμε όλα τα συστατικά του σαπουνιού μας. 3. Σε μία ανοξείδωτη κατσαρόλα ή σε ένα χοντρό πλαστικό κουβά, προσθέτουμε το νερό και μέσα σε αυτό προσθέτουμε αργά-αργά και χωρίς να εισπνέουμε τις αναθυμιάσεις, το καυστικό νάτριο. Κατά την παρασκευή του διαλύματος, θα προκληθεί εξώθερμη αντίδραση με τη θερμοκρασία του διαλύματος να φτάνει μέχρι και τους 80°C. ΠΡΟΣΟΧΗ! Πάντα προσθέτουμε την καυστική σόδα στο νερό. Ποτέ δεν κάνουμε το αντίστροφο! 4. Αφήνουμε το διάλυμα να κρυώσει σε χώρο, ο οποίος αερίζεται επαρκώς, φροντίζοντας ταυτόχρονα το σκεύος μας να μείνει μακριά από παιδιά και κατοικίδια. Στο μεταξύ, μεταφέρουμε το ελαιόλαδο σε μία ανοξείδωτη κατσαρόλα και το θερμαίνουμε στην εστία γκαζιού έως ότου φτάσει τους 43-45°C. Για το λόγο αυτό είναι απαραίτητη η χρήση ενός θερμομέτρου και μίας ανοξείδωτης κουτάλας, η οποία θα μας βοηθήσει στον έλεγχο της θερμοκρασίας μέσω της ανάδευσης. 5. Με το θερμόμετρο ελέγχουμε τη θερμοκρασία τόσο του ελαιολάδου, όσο και του διαλύματός μας. Η θερμοκρασία και των δύο καλό είναι να κυμαίνεται μεταξύ 37°C και 40°C. Εφόσον οι θερμοκρασίες είναι αυτές που πρέπει, προσθέτουμε αργά-αργά και χωρίς να το εισπνέουμε, το διάλυμα του καυστικού νατρίου μέσα στο λάδι (ποτέ το αντίστροφο). 6. Με την κουτάλα ανακατεύουμε το μείγμα μας μέχρι τα έλαια να αρχίσουν να θολώνουν. Έπειτα, με τον ηλεκτρικό αναδευτήρα στη χαμηλότερη σκάλα ανακατεύουμε έως ότου το μείγμα μας αποκτήσει μία τέτοια υφή, ώστε ο αναδευτήρας να αφήνει πίσω του ένα ίχνος (το λεγόμενο trace). Σε αυτό το σημείο μπορούμε – αν θέλουμε – να προσθέσουμε κάποιο αιθέριο έλαιο της επιλογής μας. 7. Χωρίς να αφαιρέσουμε τα γάντια μας, μεταφέρουμε το μείγμα στο καλούπι ή στα καλούπια μας, φροντίζοντας αυτό να απλώνεται ομοιογενώς. Αν χρειαστεί, εξομαλύνουμε την επιφάνειά του με τη σπάτουλα και χτυπάμε ελαφρώς το καλούπι ώστε να φύγει ο αέρας που ίσως έχει εγκλωβιστεί σε αυτό. 8. Φορώντας πάντα τα γάντια μας, καθαρίζουμε τον εξοπλισμό μας και τοποθετούμε το μείγμα σε ζεστό και ασφαλές μέρος, αφήνοντάς το εκεί για τουλάχιστον 48 ώρες, ώστε να στερεοποιηθεί. Για να αποφύγετε τη δημιουργία λευκής πούδρας στην εκτεθειμένη επιφάνεια του μείγματος, μπορείτε να καλύψετε το καλούπι σας με μία μεμβράνη. 9. Εφόσον το μείγμα μας έχει στερεοποιηθεί και φορώντας τα γάντια μας, μπορούμε να αφαιρέσουμε το σαπούνι μας από το καλούπι του. Ανάλογα με την ποσότητα του σαπουνιού μας, μπορούμε να επιλέξουμε την ευκολία των έτοιμων καλουπιών σε διάφορα σχέδια ή τη χρήση μίας μεγάλης μπάρας, την οποία θα κόψουμε στη συνέχεια με τη βοήθεια ενός κοπτικού σαπουνιού. Αποθηκεύουμε τα σαπούνια μας σε καθαρό και ξηρό χώρο, ο οποίος αερίζεται επαρκώς για τουλάχιστον 4-6 εβδομάδες. Φροντίζουμε επίσης τα σαπούνια μας να μη σκονίζονται και να μην ακουμπά το ένα με το άλλο, τοποθετώντας τα με τέτοιο τρόπο, ώστε το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειάς τους να έρχεται σε επαφή με τον αέρα. Τα σαπούνια μπορούν να τοποθετηθούν σε οποιαδήποτε επιφάνεια εκτός από το αλουμίνιο. Η χρήση σχάρας επιτρέπει στα σαπούνια να έρχονται σε επαφή με τον αέρα από όλες τους τις πλευρές. Αν όμως δεν διαθέτετε σχάρα, τότε καλό είναι κάποια στιγμή στο μέσο της διαδικασίας να γυρίσετε τα σαπούνια σας από την άλλη. 10. Με το πέρας των 4-6 εβδομάδων μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τα σαπουνάκια μας άφοβα. Για την αποθήκευσή τους καλό είναι να συσκευάσετε τα σαπούνια σας με αντικολλητικό χαρτί ή νάυλον σακουλάκι. Αυτό θα τα προστατέψει από την υγρασία και θα βοηθήσει να κρατήσουν το άρωμά τους για περισσότερο διάστημα, αποτρέποντας παράλληλα τη δημιουργία λευκής πούδρας στην επιφάνειά τους.
Σχόλια (18)
Γεωργία, δε βράζουμε τίποτα! Κατά την παρασκευή του διαλύματος του καυστικού νατρίου (καυστική σόδα), θα προκληθεί εξώθερμη αντίδραση με τη θερμοκρασία του διαλύματος να φτάνει μέχρι και τους 80°C. Στη συνέχεια, όσο το διάλυμα κρυώνει, αυτό που θέλουμε είναι απλώς να θερμάνουμε το λάδι μας έως ότου φτάσει τους 43-45°C και στη συνέχεια να προσθέσουμε αργά-αργά το διάλυμα του καυστικού νατρίου μέσα στο λάδι, όπως περιγράφεται στο στάδιο 5.
Καλησπέρα περίπου πόση ώρα χρειάζεται να βράζει ώστε να είναι έτοιμο για να μπει στα καλούπια;
Αλεξάνδρα, δε χρειάζεται να αλλάξεις κάτι. Ακολούθησε άφοβα τη διαδικασία, χρησιμοποιώντας τη διαθέσιμη μούργα!
Αν το λαδι που χρησιμοποιώ είναι στην μορφή της κρεμωδους μούργας που μένει στον πάτο του τενεκέ από αγνό παρθένο ελαιόλαδο χρειάζεται κάτι να αλλάξει από την διαδικασία που προτείνετε;; Και είναι καλό αυτό το είδος λαφιού για σαπούνι που θα χρησιμοποιηθεί στο δέρμα ;;
Ευχαριστούμε!!!
Έχω διαβάσει πάρα πολλά παρόμοια κείμενα… Το δικό σας το βρίσκω εξαιρετικό!!!
Το καλύτερο με απόσταση!!!
Βασίλη, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Μπορείς να το κάνεις.
Αν αντί σε νερό προσθέσω τη σόδα σε ρόφημα χαμομήλι θα υπάρξει κάποιο πρόβλημα ως προς την σαπωνοποίηση;;
Αθηνά, αν ακολούθησες τη διαδικασία, χρησιμοποιώντας τα υλικά και τις δοσολογίες που αναγράφονται στο άρθρο μας, τότε το μόνο που έχεις να κάνεις είναι λίγη υπομονή. Σε κάθε περίπτωση, λάβε υπόψιν πως υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν τη διαδικασία (μικρές διαφορές στις δοσολογίες των υλικών, στην ακριβή τιμή σαπωνοποίησης του ελαίου και στην καθαρότητα της καυστικής σόδας, η θερμοκρασία, η υγρασία, ακόμη και το πόσο καλά αναδεύσαμε το μείγμα μας). Αν για οποιονδήποτε λόγο το σαπούνι σου εξακολουθεί να μην πήζει τα επόμενα 24ωρα, ενημέρωσέ μας, ώστε να δούμε πώς μπορούμε να βοηθήσουμε.
Καλησπέρα!
Έχουν περάσει 48 ώρες αλλά το σαπούνι είναι ακόμη κρεμώδες, δεν έχει σκληρύνει. Αν το αφήσω κι άλλες μέρες θα σκληρύνει;έχω βάλει τις ποσότητες ακριβώς.